Fotoğraflar Üzerindeki Tarihlerin Detaylıca İncelenmesi ve Fotoğrafın Çekildiği Tarihin Tespit Edilmesi
Bu yazımız, fotoğraflar üzerinde bulunan oluşturma, değiştirme, erişim tarihleriyle ilgili detaylı bilgilendirmeler üzerine olacaktır. Özellikle ihtilaflı konularda bir fotoğrafın ne zaman çekildiği, bilgisayara ne zaman kaydedildiği ya da fotoğrafın çekildiği tarihin doğru olup olmadığı, tarihler üzerinde manipülasyon yapılıp yapılmadığı, tarihlerin değiştirilip değiştirilemediği gibi konular üzerinde gerekli bilgilendirmeleri bu yazıda bulabileceksiniz.
Bir resmin ne zaman çekildiği öğrenilmek istenildiğinde genellikle resmin üzerine sağ tıklandıktan sonra özellikler denilerek açılan pencerede gelen tarihler üzerine bakılarak yorum yapılır ve bu kısımda yer alan “Oluşturma Tarihi” ya da “Değiştirme Tarihi” ne bakılır. Ancak bu şekilde yapıldığında büyük bir yanılgı ile karşılaşılabilir ve fotoğrafın ne zaman çekildiği ile ilgili çok yanlış bir tespit yapılabilir.
Bilinenin aksine resimlerin dijital kayıtları üzerinde yer alan oluşturma tarihi her zaman resmin oluşturulduğu tarihi ifade etmez. Oluşturma tarihi o resmin kopyalanma tarihini ifade eder. Yani bir resmin oluşturma tarihi X iken, o resmin kopyalanıp başka bir bilgisayara aktarılması durumunda oluşturma tarihinin Y olarak değiştiği görülecektir. Bu sebeple resimlerin gerçek oluşturulma tarihlerinin aşağıdaki örnekte belirtildiği şekilde tespit edilmesi gerekmektedir.
Yukarıdaki resimlerde bir resmin üzerinde bulunan tarihler yer almaktadır. Numaralandırılan tarihleri sırasıyla inceleyecek olursak;
Oluşturma Tarihi: Resmin bilgisayara kaydedildiği tarihi ifade eder. Herhangi bir zamanda çekilmiş bir resim taşınabilir bellek, hafıza kartı ya da başka bir yöntemle kopyalanarak bilgisayara kaydedildiği veya çekildiği makineden aktarıldığı zaman oluşturma tarihi oluşmuş olur. Yani resmin bilgisayara kopyalandığı anki bilgisayarın tarih ve saatini alır ve o tarih oluşturulma tarihi olmuş olur. Bilgisayarda bulunan bir resim kopyalanarak başka bir bilgisayara kopyalandığında da aynı şekilde oluşturulma tarihi yine kopyalandığı anki tarih ile değişecek ve resim her kopyalandığında oluşturulma tarihi değişecektir. Burada önemli olan unsur, resmin bulunduğu bilgisayardan ya da makineden başka bir bilgisayara başka bir ortama kopyalanmış olmasıdır, yani resmin barındığı işletim sisteminin değişmiş olması gerekir. Yoksa aynı bilgisayarda bulunan bir resmi, bir klasörden başka bir klasöre kopyalamak oluşturma tarihini değiştirmeyecektir. Değiştirme Tarihi: Resmin değiştirildiği veya düzenlendiği tarihi ifade eder. Şöyle ki; bilgisayarda kayıtlı bulunan bir resmin değiştirilme tarihi normal şartlarda hiçbir zaman değişmez. Ancak resim, herhangi bir resim editleme (düzenleme) programı ile açılarak herhangi bir değişiklik yapılmadan dahi aynı isimle yeniden kaydedilmiş olsa, resmin değiştirme tarihi değişmiş olacaktır. Değiştirme tarihi eğer resim üzerinde bir değişiklik yapılmamış ise oluşturma tarihi ile aynı olması gerekir.Çekilen resimler bazen photoshop tarzı uygulamalarla açılarak resim üzerinde düzenlemeler yapılarak kaydedilir. Bu durumda resimde değişiklik yapılmış olduğundan değiştirme tarihi de değişmiş olur. Erişim Tarihi: Resim bilgisayara kopyalandığında ya da resim üzerinde değişiklik yapıldığında erişim tarihi de değişir. Literatüre göre, dosyaya her erişimde, yani dosya gerek kullanıcı tarafından gerekse başka bir uygulama tarafından her açıldığında, aynı şekilde dosyanın kopyalanması, taşınması, yedeklenmesi veya virüs tarama programları ile taranması sonucunda dahi dosyaya bir erişim olduğunda erişim tarihinin değişmesi beklenir.Ancak Windows ortamında bu saydığımız bütün eylemler sonucunda erişim tarihi değişmez. Erişim tarihleri genellikle resim üzerinde yapılan, resmi sağa sola döndürme ya da resmin adını değiştirme gibi meta data üzerinde herhangi bir değişikliğe neden olmayacak şekilde yapılan değişikliklerin haricindeki resim üzerinde oynama, kırpma, filtreleme ya da resmi aynı isimle tekrar kaydetme şeklinde yapıldığında değişir. Erişim tarihlerinin Windows ortamında volume’ler arası (C’den D’ye gibi) kes-yapıştır yapılması sonucunda değiştiği görülecektir. Oluşturma tarihinin değişmesi erişim tarihini de değiştirir ancak değiştirme tarihi her değiştiğinde erişim tarihi değişmez. Çekildiği Tarih: Yukarıda bulunan ilk 3 tarih bilgisayarda resim üzerine sağ tıkla/özellikler denildiği vakit “Genel” sekmesinde yer almaktadır. “Ayrıntılar” sekmesine gelindiğinde ise resmin çekildiği tarihten resmin hangi makine ile çekildiği, hangi lens, hangi diyafram değerleri gibi resim hakkında çekilen makinenin sunduğu imkanlar doğrultusunda bütün teknik özellikler yer almaktadır. Buna göre resmin çekildiği gerçek tarih “çekildiği tarih” kısmında yer alan tarihtir. Resmi çeken makinenin tarih ve saat ayarlarına göre çekildiği tarih belirlenmiş olur. Yani resmi çeken makinenin tarih ayarı ne ise çekildiği tarih kısmına da o tarih yazılacaktır.
Yukarıda anlatılanları daha iyi anlamak ve öğrendiklerimizi pratik olarak görmek için bir örnek verecek olursak, aşağıda dijital fotoğraf makinesi içerisinde yer alan ve henüz bilgisayara aktarılmamış resimler bulunmaktadır. Resimlerden “_MG_9059.JPG” resmi referans alarak öğrendiklerimizi uygulayalım.
Öncelikle resmin üzerine sağ tıklayarak oluşturma, değiştirme ve erişim tarihlerini görelim. Görüldüğü üzere resmimizin oluşturma ve değiştirme tarihi 20 Kasım 2016 iken erişim tarihi 10 Haziran 2017 olarak gözüküyor.
Resmimiz henüz hafıza kartımızda kayıtlı olduğu için bilgisayara kaydetmedik. Bu haliyle resmimizi açalım, yani resmimize erişmiş olalım ve bunun sonrasında erişim tarihini tekrar kontrol edelim.
Resmimizi açtıktan yani resmimize erişim sağladıktan sonra gördüğümüz üzere resmimizin erişim tarihi 8 Temmuz 2019 olarak değişirken diğer tarihlerde bir değişiklik olmadı.
Şimdi de resmimizi hafıza kartından alarak bilgisayara kopyalayalım ve tarihler üzerinde nasıl bir değişiklik oldu tekrar bakalım.
Yukarıda gördüğümüz gibi resmi bilgisayara kopyaladığımızda oluşturma ve değiştirme tarihleri değişirken, değiştirme tarihinin hala aynı olduğunu görüyoruz. Buradaki oluşturma tarihi, sanki resmin çekildiği tarihmiş gibi algılanıyor ancak bu örnekte daha net anlaşıldığı gibi, oluşturma tarihi fotoğrafın bilgisayar hard diskinde oluşması demektir. Yani oluşturma tarihi fotoğrafın bilgisayara kaydedildiği, indirildiği tarihtir.
Evet, hafıza kartımızda bulunan fotoğrafa erişim sağladık ve erişim tarihinin değiştiğini gördük. Daha sonra fotoğrafı bilgisayara kaydettik ve oluşturma tarihinin nasıl değiştiğini gördük. Böylece oluşturma ve erişim tarihleri ile ilgili bir fikir edinmiş olduk. Geriye değiştirme ve resmin çekildiği tarih kalmış oldu. Şimdi isterseniz bu resmimizin çekildiği tarihe bir bakalım.
Resmin üzerine sağ tıkla/özellikler dediğimizde açılan pencerede “Ayrıntılar” sekmesine gidiyoruz. Aşağıdaki resimde görüldüğü üzere bu resmin çekildiği tarih 20 Kasım 2016. Yani değiştirme tarihi ile aynı. Şimdi resim üzerinde küçük bir değişiklik yapalım ve değiştirme tarihinin de böyle değişebildiğini görelim.
Resmimizde hiçbir değişiklik yapmadan üzerine sağ tıklayalım ve sağa veya sola döndürelim sonra da değiştirme tarihinde bir değişiklik olup olmadığına bakalım:
Evet bu işlemi yaptıktan sonra değiştirme tarihimizin de değiştiğini görmüş olduk. Şimdiye kadar yaptığımız işlemler sonucunda gördüğümüz üzere “Genel” sekmesinde bulunan bütün tarihler değişti fakat “Ayrıntılar” sekmesindeki “Çekilme Tarihi” hala sabit olarak duruyor.
Resmimizin çekilme tarihi neydi tekrar hatırlayalım. 29.11.2016 idi. Peki bütün tarihler değişebiliyorsa çekilme tarihi de değişebilir mi? Yukarıdaki işlemlere dikkat ettiyseniz Windows ortamında gayet olağan şekilde karşımıza çıkabilecek işlemler yaptık ve bu işlemler sonucunda tarihlerin değiştiğini gözlemledik. Ancak çekilme tarihinin değişmesi bu tarz işlemlerle olmaz. Yani bir fotoğrafı ne kadar kopyala, yapıştır, yedek al, yer değiştir, isim değiştir, resim düzenleme programları ile düzenle, C’den D’ye, bilgisayardan usb’ye aktar işlemleri uygulanırsa uygulansın, çekilme tarihinin asla değişmediği görülecektir. Ancak resmimizi internet ortamına yüklersek işte o zaman çekilme tarihi de değişebilir, yüklendiği siteye göre farklı isimler alabilir, hatta tamamen yok olabilir. Bu yüklendiği sitenin resmimize uyguladığı işlemlerle alakalıdır. Örneğin bir resmi whatsapptan gönderdiğimizde resim whatsapp tarafından değiştirilir ve tarihlerin tamamı değişir. Çünkü resim whatsapp tarafından başka bir formata sokulmuş olduğundan resmimizde bulunan exif bilgileri tamamen değişir.
Resmin çekildiği tarihi değiştirmenin bir diğer yolu da doğrudan tarihin üzerine tıklayarak istediğimiz bir tarihle ile değiştirmektir. Bu aslında pek istenen bir durum değildir. Çünkü resmin çekilme tarihi çekildiği anda belirlenir ve daha sonradan değiştirilmesi pek mantıklı değildir. Ancak şahsi kanaatim buna windowsun müsaade etmesi şu sebeple olmuş olabilir: Resmin çekildiği tarih kısmını açıklarken “Resmi çeken makinenin tarih ve saat ayarlarına göre çekildiği tarih belirlenmiş olur. Yani resmi çeken makinenin tarih ayarı ne ise çekildiği tarih kısmına da o tarih yazılacaktır.” demiş idik. Buradan yola çıkacak olursak, resmin çekildiği makinenin tarih ve saat ayarları yanlıştır düşüncesi ile daha sonradan çekilme tarihinin değiştirilmesine Windows tarafından müsaade edilmiş olabilir. Ama yine söylediğim gibi bu tarihin doğrudan kullanıcı tarafından değiştirilmesine müsaade edilmesi çok doğru olmamış.
Aşağıda bulunan resimlerde, resmimizin sol tarafta hiç müdahale edilmemiş çekilme tarihi yer alırken, sağ tarafta çekilme tarihinin üzerine tıklanarak değiştirilmiş hali yer almaktadır. Sağdaki resimde görüldüğü üzere resmin çekilme tarihini istediğimiz gibi düzenleyebiliyoruz.
Fotoğrafların Çekildiği Tarihin Tespit Edilmesi
Evet şu ana kadar resmimizde bulunan bütün tarihleri değiştirdik. Ve bu resim
ihtilaflı bir konuda delil olarak kullanılacak. Resmin çekilme tarihinin tespit
edilmesi isteniyor. Bu durumda ne yapılacak. Hemen sağ tıkla/özelikler diyerek ayrıntılar sekmesine giderek çekildiği tarihe bakacağız ve 1 Ocak 2018’de çekilmiştir diyeceğiz öyle mi? Evet görünene bakılırsa öyle söylemekte bir beis yok. Fakat bu şekilde tespit yapılırsa çok büyük bir yanılgıya düşebiliriz. Örneğimizden biliyoruz ki bu resmin çekildiği tarih 01.01.2018 değil 20.11.2016. Peki resim üzerinde bu kadar değişiklik yapılmışken gerçek çekim tarihini nasıl tespit ederiz?
Örneğimizde yaptığımız değişiklikler, resimdeki tarihlerin hepsini etkilemiş görünüyor. Evet bakıldığında kullanıcı tarafından görülebilen bütün tarihler değişmiş durumda. Ama hala değişmeyen ve sabit kalan yerler var ve biz kullanıcılar olarak bu kısımları göremiyor ve kullanıcı seviyesinde müdahale edemiyoruz. Ama bu kısımlara erişebilen yazılımlar mevcut. Bu yazılımlar resimlerin hex kodlarına erişebilecek yetenekte olduklarından, resimlerin MFT (Master File Table) kayıtları denilen kısmında yer alan bilgilere erişebiliyor. MFT’de yer alan tarih damgalarının hepsi kullanıcı tarafında gözükmüyor ve kullanıcı tarafından yapılan müdahaleler sonucunda MFT’de hala değişmeyen, dokunulmayan kayıtlar yer alıyor. Şimdi bu kayıtlara ulaşarak resimlerin gerçek çekilme tarihlerinin tespit edelim.
Resimlerin gerçek çekilme tarihlerini tespit edebilen birçok yazılımı internetten bulabilirsiniz. Ben kullanımı oldukça kolay ve online olarak da resmi yükleyerek sonuçları görebileceğiniz bir tooldan bahsedeceğim şimdi. http://exif.regex.info/ isimli siteye erişim sağlayalım ve üzerindeki bütün tarihleri değiştirdiğimiz resmimizi bu siteye yükleyelim ve sitenin resmimizi analiz etmesi sonucu sonuçları inceleyelim.
Aşağıda bulunan resimde görüldüğü üzere resmimizle alakalı kullanıcı seviyesinde göremediğimiz birçok bilgi karşımıza geldi. Bununla birlikte Modify Date kısmında da resmimizin 20.11.2016 tarihinde modifiye edildiği (değiştirildiği) bilgisini görebiliyoruz. Yani bu bilgiye bakılarak resmimiz üzerinde yer alan tarihlerin değiştirilmiş olduğunu anlayabilir, tespit ettiğimiz en eski tarihe bakarak da resmimizin en kötü ihtimalle 20.11.2016 tarihinde çekilmiş olduğunu söyleyebiliriz.
Peki exif.regex.info üzerinden tespit ettiğimiz tarih de yanlış olamaz mı? Eğer bu bir dijital kayıt ise; kullanıcı seviyesinde erişemediğimiz bilgilere özel yazılımlar erişerek okuyabiliyorsa, bu yazılımlar bu tarihleri de değiştiremezler mi? Bunun cevabını da bir sonraki yazımızda verelim ve bu yazımız daha fazla uzamadan şimdilik burada bırakalım.
